Republika Srbija predstavlja specifičnu i zasebnu razvojnu celinu sa aspekta postojanja veoma povoljnih prirodnih uslova u pogledu ostvarivanja održivog razvoja stočarske proizvodnje. Uprkos tome, stočarska proizvodnja na teritoriji Republike Srbije i pored izuzetno povoljnih prirodnih uslova nije održiva. Ekonomski indikatori održivosti stočarske proizvodnje u Srbiji, koji se ogledaju kroz produktivnost i efikasnost stočarske proizvodnje, broj i strukturu grla, proizvodnju mleka i mesa, ni u jednom pogledu nisu na zadovoljavajućem nivou.
Generalno posmatrano u formiranju bruto dodate vrednosti poljoprivredne delatnosti učestvuju različiti oblici poljoprivredne proizvodnje, koji se u osnovi mogu podeliti na biljnu i stočarsku proizvodnju. Zvanična statistika u okviru biljne proizvodnje podrazumeva ratarsku,voćarsku i vinogradarsku proizvodnju,dok kod stočarske proizvodnje razlikuje govedarstvo,svinjarstvo,ovčarstvo i živinarstvo. Sve ove proizvodnje u različitoj meri učestvuju u ostvarivanju ukupne vrednosti poljoprivredne proizvodnje,pa samim tim i BDV-a poljoprivrede.
Primetno je da najveće učešće u ukupnoj vrednosti poljoprivredne proizvodnje ima vrednost ratarske proizvodnje sa 53,7%,što jasno ukazuje na ne baš zavidan položaj poljoprivredne proizvodnje u Srbiji.S’ obzirom na to da je još uvek dominantan položaj ratarske proizvodnje, očigledno je da se poljoprivredna delatnost u najvećoj meri oslanja na ekstenzivan način proizvodnje, što dalje u velikoj meri ograničava ostvarenu dobit na kraju proizvodnog ciklusa. U okviru ratarske proizvodnje podrazumeva se proizvodnja žitarica,industijskog bilja i povrća.Takođe,biljna proizvodnja koja učestvuje sa 69% daleko više doprinosi ukupnoj vrednosti proizvodnje, od stočarske proizvodnje koja učestvuje sa tek 31%. Kako je osnovni uslov razvijenosti privrede jedne zemlje proizvodnja gotovih proizvoda, a ne sirovina,jasno je da postoji puno prostora za unapređenje poljoprivredne proizvodnje, i samim tim ostvarivanja veće bruto dodate vrednosti.
U okviru biljne proizvodnje pored dominantnog učešća vrednosti ratarske proizvodnje učestvuju još voćarska proizvodnja sa 9,3% i vinogradarstvo sa 5,9%. S druge strane u okviru stočarske proizvodnje, najveći doprinos daje vrednost govedarske proizvodnje koja učestvuje sa 13,2% u ukupnoj vrednosti proizvodnje, zatim vrednost svinjarske proizvodnje sa 10,6%,živinarstvo sa 5% i ovčarstvo sa tek 1,8% učešća u ukupnoj vrednosti poljoprivredne proizvodnje, iz koje su izuzete vrednosti poljoprivrednih usluga.
Ako je učešće stočarstva u BDV-u poljoprivrede jedne zemlje ispod 50 odsto,to je znak da je stanje u agraru te zemlje loše, i da treba vršiti reforme.
Analizom ekonomskih indikatora i upoređivanjem sa ekonomskim indikatorima u okruženju, može se zaključiti sledeće:
a) produktivnost i efikasnost stočarske proizvodnje u Srbiji je ispod nivoa produktivnosti i efikasnosti koji se može ostvariti zahvaljujući povoljnim prirodnim uslovima;
b) broj grla i proizvodnja mleka i mesa su ispod mogućnosti, koje pružaju prirodni uslovi,stepen stručne osposobljenosti farmera i izgrađeni proizvodni i preradni kapaciteti.
Dosadašnja istraživanja pokazuju da je potreban radikalni zaokret i koncipiranje konzistentne Strategije razvoja stočarske proizvodnje. Država bi trebalo sa svoje strane, preko Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, da respektabilno uvažava određene regije, odnosno razvojne celine, koje imaju veoma povoljne uslove za razvoj stočarske proizvodnje, da određenim merama agrarne politike deluje stimulativno napostojeće proizvođače, koji se bave stočarskom proizvodnjom i da stvara povoljan ekonomski ambijent za širenje ove proizvodnje, koja će rezultirati povećanjem broja grla, većom produktivnošću , reproduktivnom sposobnošću grla i po tom osnovu većih ekonomskih efekata.
Primenom mera agrarne politike u uspostavljanju održivog razvoja stočarske proizvodnje, država mora uvažavati specifičnosti i zakonitosti poljoprivredne proizvodnje,kao strateške oblasti privređivanja i u skladu sa tim da koncipira kreditne uslove za razvojstočarske proizvodnje, posebno u regijama i na prostorima na kojima evidentno postoje izuzetno povoljni prirodni uslovi, dugogodišnja tradicija i odgovarajući nivo obučenosti proizvođača-farmera za ovu proizvodnju.
Poseban problem prisutan je u neadekvatnoj organizaciji proizvođača-farmera, što je bitno uticalo na njihov nepovoljan položaj u ovoj proizvodnji. Farmeri su neorganizovani, nedovoljno informisani i nedovoljno stručno osposobljeni i veoma teško se snalaze u aktuelnim uslovima privređivanja.Postojeća udruženja u okviru stočarske proizvodnje nisu opravdala svoje postojanje kroz čvršće povezivanje i ostvarivanje zajedničkih funkcija održivog razvoja stočarstva. Sagledavajući i analizirajući sve faktore kako prirodne, tako i društveno-ekonomske došli smo do zaključka da je u okviru Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srbije potrebno formirati Upravu za stočarstvo.
U cilju unapređenja stočarske proizvodnje, Uprava za stočarstvo bi trebalo između ostalog, da: usklađuje propise Republike Srbije sa zakonodavstvom EU u ovoj oblasti, predlaže i sprovodi propise na tržištu stočarskih proizvoda, na sprovođenju zootehnikih mera i koncipiranju pravila za udruživanje proizvođača. Takođe, trebalo bi da prati stanje na tržištu stočarskih proizvoda, i u skladu sa tim predlaže i sprovodi mere organizacije tržišta u sektorima govedarstva, svinjarstva, ovčarstva, kozarstva, živinarstva, pčelarstva, ribarstva i uzgoja kopitara, da učestvuje u izradi strategija i propisa u oblasti stočarstva, poljoprivrede i ruralnog razvoja, da obavlja poslove i izrađuje predloge propisa iz područja zootehnike, uzgoja i trgovine životinjama i njihovim genetskim materijalom, da prati i učestvuje u sprovođenju uzgojnih programa, kao i programa selekcije i implementacije novih biotehnologija, da prati sprovođenje programa očuvanja izvornih i zaštićenih rasa domaćih životinja, kao i da upravlja bankom gena domaćih životinja.
Uprava za stočarstvo bi obavljala i poslove: saradnje sa naučnim institucijama u cilju edukacije proizvođača za sprovođenje zootehničkih mera, izrade propisa koji se odnose na zaštitu zdravlja, dobrobit životinja i reprodukciju u stočarskoj proizvodnji, kao i davanja saglasnosti za bavljenje uzgojem, uvozom i izvozom gajenih životinja. Pored učešća u izradi propisa na nacionalnom nivou, Uprava za stočarstvo bi trebalo da sarađuje sa evropskim institucijama i učestvuje na međunarodnim projekatima iz svog delokruga, da se bavi izradom stručnih publikacija, organizacijom manifestacija, i stručnih skupova u cilju promovisanja stočarstva.
Izvor: Domaćinska kuća
Piše: Nikola Mihailović, predsednik ZSS
Foto: Pixabay