Organska materija zemljišta i humus (3. deo) – Zelenišno đubrivo

 

Osim stajnjaka, najekonomičniji način za obezbeđenje azota za naredni usev je zelenišno đubrenje.

Biljke koje se gaje za zelenišno đubrenje, u agroekološkim uslovima Vojvodine, najčešće se gaje kao ozimi međuusevi. Efekti zaoravanja zelenišnog đubriva prvenstveno zavise od izbora biljne vrste ili njihove smeše. Pravilan izbor međuuseva u prvom redu određuju agroekološki uslovi gajenja kao i njihova namena.

 

 

ČITAJTE I: Organska materija zemljišta i humus – stajnjak (2. deo)

 

 

Obično se kao međuusevi za zelenišno đubrenje koriste leguminoze zbog njihove sposobnosti azotofiksacije, čime se zemljište dodatno obogaćuje azotom. Takođe, međuusevi sa velikim, žiličastim korenovim sistemom koji se brzo razvija efikasno usvajaju hranljive materije i sprečavaju njihovo ispiranje u dublje slojeve zemljišta.

Osim sprečavanju ispiranja hraniva, značaj međuuseva se ogleda u popravci fizičkih, hemijskih i bioloških osobina zemljišta, sprečavanju erozije, smanjenju upotrebe pesticida, očuvanju kvaliteta vode i sl. (Manojlović, 2008). Na ovaj način istovremeno se povećava sadržaj organske materije u zemljištu; dok se P, K, Ca, Mg, S i drugi elementi se premeštaju iz dubljih u površinske slojeve zemljišta.

Kada je azot iz zelenišnog đubriva mineralizovan, može se uzeti i iskoristiti od strane useva ili izgubiti kroz ispiranje tokom navodnjavanja ili kišnih perioda. Sadnja povrtarskih kultura trebalo bi da se desi relativno brzo nakon inkorporacije zelenišnog đubriva. Ovaj period može da varira u zavisnosti od vrste i mešavine jer zelenišno đubrivo sa većim procentom žitarica ili trave u mešavini može zahtevati više vremena da se razgradi . Na brzinu oslobađanja N utiče sastav i odnos C:N. (Horvath, 2004; Jarvis et al., 1996).

Mešavine mahunarki i trava su uobičajena strategija za proizvodnju zelenišnog đubriva jer trava raste snažnije na samom početku i može efikasnije da se takmiči sa korovom. Usevi zelenog đubriva imaju važnu direktnu ulogu kao izvor N hranljivih materija u povećanju oraganske materije i apsorbovanju viška raspoloživog N i drugih hranljivih materija.

Leguminoze sadrže dovoljno azota za brzu mineralizaciju nakon unošenja u zemljište. Prinos narednog useva nakon zaoravanja leguminoza zavisi od vrste leguminoze i količine fiksiranog N. Na primer stočni grašak i bob akumuliraju u nadzemnoj masi oko 130 i 150 kg N ha-1 i značajne količine azota takođe su u biomasi u zemljištu (30-60% od ukupnog akumuliranog N) (Peoples et al., 2009).

Istraživanja pokazuju da se tokom 4-6 nedelja nakon inkorporacije, povećava sadržaj mineralnog azota u zemljištu, nakon čega se vraća na nivo od pre unošenja u zemljište, tako da je usevima duže vegetacije potrebno obezbediti azot i iz drugih izvora.

Prilikom izbora biljnih vrsta za zelenišno đubrenje prednost treba dati gajenju krmnih leguminoza u odnosu na zrnene, jer gajenje zrnenih leguminoza dovodi do pojave korova, te se time smanjuje pozitivan uticaj azota.

Leguminoze utiču na manje ispiranje nitrata, ne dolazi do gasovitih gubitaka amonijaka, ali dolazi do emisije N2O i NO u atmosferu, kao i do ispiranja nitrata po zaoravanju leguminoza (Manojlović, 2008).

Neleguminozne biljke ne predstavljaju izvor azota, ali kao i leguminoze vezuju nitrate i sprečavaju njihovo ispiranje iz profila zemljišta. Zbog širokog C/N odnosa (>25:1) neleguminoze mogu kratkoročno da imobilišu N. U uslovima nedovoljnih padavina, gajenje jednogodišnjih krmnih leguminoza kao međuuseve i postrno treba ispitivati (Schmidt et al., 1996; Manojlović, 2008).

 

 

Zaprati Agroportal znanje je moć na Instagramu

Lajkuj Agroportal znanje je moć na Facebook 

 

 

 

Osim pozitivnog uticaja na sadržaj azota u zemljištu, zelenišno đubrenje može imati pozitivan uticaj i na sadržaj drugih makroelemenata. Ivanišević et al. (2012) su ispitivali uticaj gajenja uljane repice i stočnog graška u međurednom prostoru vinograda na sadržaj pristupačnih oblika makroelemenata u zemljištu. Autori navode značajan pozitivan uticaj gajenja međuuseva na sadržaj mineralnog azota i pristupačnih oblika fosfora u zemljištu.

Prema Bogdanović i Ubavić (1999) zaoravanjem međuuseva u zemljište se unosi 35-40 t/ha zelene mase i 100-200 kg/ha fiksiranog azota. Odabirom odgovarajućih međuuseva unapređuje se plodored i struktura setve, zato ovi usevi čine neizvostavnu kariku u lancu organske proizvodnje.

Autor: Danijela Žunić